metalürji terimleri – metallurgy glossary

alaşım  Bir metal ile onun içinde tamemen çözünebilen ve katı çözelti haline gelebilen ya da bir bileşik oluşturabilen bir veya daha fazla elementten oluşan ürün. |metalürji

alfa demir  911 °c’ın altındaki sıcaklıklarda kararlı durumda olan saf demir. Kristal yapısı hacim merkezli kübik sistemdedir. Alfa demir, 768 °c’ın altındaki sıcaklıklarda (curie noktası) ferromanyetiktir. |metalürji

alüminyumlama  Alüminyumca zengin bir yüzey elde etmek amacıyla demir esaslı bir ürüne uygulanan ısılkimyasal işlem. Önceleri bu işlemi ifade etmek üzere ‘renklendirme’ terimi kullanılırdı. |metalürji

ana faz  Kendisinden bir veya daha fazla yeni faz oluşan asıl faz. |metalürji

ara verilmiş suverme  Hızlı soğuma sağlayan bir ortamda, demir esaslı ürün, ortam ile ısıl dengeye ulaşmadan önce kesintiye uğratılan suverme. Bu terim, kesintili suvermeyi anlatmak için kullanılmamalıdır. |metalürji

aralıklı kısa etkilerle ısıtma  Kısa süreli enerji yüklemeleriyle sıcaklığın lokal olarak artırıldığı ısıtma metodu. Çok çeşitli enerji kaynakları, örneğin kondansatör boşalması, laser ışını, elektron ışını, vb. kullanılabilir. |metalürji

aralıklı kısa etkilerle sertleştirme  Aralıklı ve kısa sürelerle ısıtmak suretiyle yapılan sertleştirme. Normal olarak bu sertleştirme kendiliğinden soğumanın sonucudur. |metalürji

aşırı ısıtma ve sabit sıcaklıkta aşırı bekletme  Aşırı tane büyüklüğüne yol açacak sıcaklık şartlarında ve sürelerde yapılan ısıtma. Sıcaklık etkisinin sonucu olan aşırı ısıtma ile zaman etkisinin sonucu olan "sabit sıcaklıkta aşırı bekletme" arasındaki fark gözden kaçırılmamalıdır. Aşırı ısıtılmış veya belirli bir sıcaklıkta aşırı bekletilmiş demir esaslı ürün, ürünün niteliğine bağlı olarak yeniden ısıl işlem'e veya sıcak deformasyon'a tâbi tutulabilir. |metalürji

aşırı karbürleme  Yüzeyin karbon içeriği belirtilmiş seviyeyi aşıncaya kadar yapılan karbürleme. Bu terim ayrıca aşırı sementasyon derinliğini de ifade eder. |metalürji

azot profili  Yüzeyden uzaklığa bağlı olarak azot içeriği. |metalürji

bantlı yapı  Metalografik kesitte sıcak işleme yönüne paralel yönde gözüken ve sıcak işleme sırasında ayrışmış bölgelerin geçirdiği dönüşümleri gösteren bantlar. |metalürji

beynit  Perlit’in oluştuğu ve martensitin ortaya çıkmaya başladığı sıcaklık aralığında ostenitin bozunmasıyla oluşan yarı-kararlı bileşen. Karbonun ince ince karbürler halinde çökeldiği aşırı doygun ferritten oluşur. Yukarıda tanımlanan sıcaklık aralığının üst kısmında oluşan üst beynit; ile yukarıda tanımlanan sıcaklık aralığının alt kısmında oluşan alt beynit arasındaki fark gözden uzak tutulmamalıdır. |metalürji

bileşen  Bir yapının metalografik incelenmesi sırasında bir tek özelliğe sahip görülen tek faz ya da birçok fazın karışımı. |metalürji

bileşik kat  Termokimyasal işlem sırasında işlem gören metalin bazı elementleriyle reaksiyona giren element veya elementlerin oluşturduğu bileşikten oluşan yüzey tabakası. Örneğin nitrürleme sırasında oluşan nitrür tabakası, borürleme sırasında oluşan borür tabakası, yüksek karbonlu çeliklerin kromlaması sırasında oluşan krom karbür tabakası. |metalürji

borlama  Borlu bir yüzey tabakası oluşturmak amacıyla demir esaslı bir ürüne uygulanan ısılkimyasal işlem. |metalürji

çelik  Esas elementi demir olan ve karbon içeriği % 2’yi geçmeyen (karbür oluşturucu maddelerin fazla miktarda bulunması karbon içeriği üst sınırını değiştirebilir) ürün. Isıl işleme uygun alaşımsız çeliklerle ve alaşımlı çeliklerle ilgili terminoloji en 10020’de verilmiştir. |metalürji

çift suverme sertleşmesi ısıl işlemi  Genellikle farklı sıcaklıklarda art arda yürütülen iki suverme sertleştirmesinden ibaret ısıl işlem. Sementasyon işlemi uygulanmış ürünlerde, ilk suverme sertleşmesi, doğrudan suverme yoluyla yapılabilir, ikincisi daha düşük bir sıcaklıkta yapılır. Sementasyon işlemi uygulanmış ürünlerde, ikinci suverme sertleşmesi işlemi, metalin kritik sıcaklığının üstünde bir sıcaklıkta yapılmışsa, ‘göbek tane incelmesi’ terimi kullanılır. |metalürji

çökelme sertleşmesi  Aşırı doygun katı çözeltiden bir veya daha fazla bileşenin çökelmesi nedeniyle demir esaslı bir üründe meydana gelen sertleşme. |metalürji

çökelme sertleşmesi işlemi  Katı çözelti işleminin ardından yaşlandırma işleminden ibaret ısıl işlem. |metalürji

çökeltinin birleşmesi  Bileşim elementlerinin (yok olan) küçük parçacıklardan (irileşen) büyük parçacıklara doğru matris içinden yayılması yoluyla çökelti parçacıklarının geçirdiği değişiklik. Bu terim küreselleşme terimiyle aynı anlamda kullanılmamalıdır. |metalürji

çözme işlemi  Daha önce çökelmiş bileşenleri çözmeyi ve çözelti olarak muhafaza etmeyi amaçlayan ısıl işlem. |metalürji

çözme tavlaması  Ostenitik çeliklere uygulanan ısıl işlem. Bu işlem demir esaslı ürünü yüksek bir sıcaklığa ısıtma ve ardından homojen ostenit yapısını korumak üzere yeterince hızlı bir şekilde oda sıcaklığına soğutma işleminden ibarettir. |metalürji

deformasyon  Isıl işlem sırasında demir esaslı bir ürünün boyutlarında ya da başlangıçtaki şeklinde meydana gelen herhangi bir değişiklik. |metalürji

delta demir  Saf demirin 1392 °c ile ergime sıcaklığı arasındaki kararlı durumu. Delta demirin kristal yapısı alfa demirinki gibi hacim merkezli kübik sistemdedir. Delta demir paramanyetiktir. |metalürji

difüzyon bölgesi  Termokimyasal işlem sırasında oluşan ve katı çözelti halinde ya da uygun olan yerlerde kısmen çökelen element veya elementleri içeren yüzey katmanı. Göbeğe yaklaştıkça bu elementlerin içeriği azalır. Difüzyon bölgesindeki çökeltiler nitrürler, karbürler, vb. olabilir. |metalürji

difüzyon işlemi  Demir esaslı bir ürünün yüzey yapısına daha önce (örneğin karbonlama, borürleme veya nitrürleme yoluyla) girmiş bulunan elementlerin içeriye doğru yayılmasına neden olan ısıl işlem. |metalürji

doğrudan sertleştirme işlemi  Demir esaslı bir ürüne uygulanan doğrudan suverme işlemi yoluyla sertleştirme işlemi. Bu işlem genel olarak, karbonlaştırma işleminden sonra ve gerekli görülürse ürünün sertleştirilmesine en uygun sıcaklığa soğutulmasından sonra yapılır. |metalürji

doğrudan suverme  Sıcak ya da soğuk haddelemeden hemen sonra ya da bir ısılkimyasal işlemden sonra yapılan suverme. |metalürji

dökme demir  Esas olarak demir ve karbon içeriği % 2’den fazla (karbür oluşturan elementlerin fazla miktarda olması karbon muhtevasının alt sınırını değiştirebilir) ürün. |metalürji

dönüşüm aralığı  Bir ürünün faz değişikliğine uğradığı sıcaklık aralığı. |metalürji

dönüşüm derinliği  Demir esaslı bir üründe suverme sertleşmesinin ürünün yüzeyinden başlayarak gelişmesi. Dönüşüm derinliği genel olarak sertleşme derinliği terimleriyle ifade edilir. |metalürji

donuşum noktası  Bir faz değişikliğinin olduğu sıcaklık; daha açık bir deyişle, bir sıcaklık aralığında bir dönüşüm meydana geldiğinde bu dönüşümün başladığı ve bittiği sıcaklık. |metalürji

dövülgenleştirme  Karbonsuzlaşma veya grafitlenme yoluyla dövülgen dökme demir elde etmek için, beyaz dökme demirin yapısını dönüştürmek amacıyla uygulanan ısıl işlem. |metalürji

düşük yük altındaki sertlik  1,96 n ile 49,1 n arasındaki yükler altında ölçülen sertlik. |metalürji

ekzotermik atmosfer  Isıveren olarak yaratılan ve demir esaslı ürünü yükseltgemeyecek şekilde kontrol edilebilen atmosfer. |metalürji

endotermik atmosfer  Isıalan olarak yaratılmış, demir esaslı bir ürünün yüzeyindeki karbon seviyesini azaltmak, artırmak ya da korumak suretiyle ısıl işlem koşullarındaki demir esaslı ürünün karbon muhtevasıyla aynı düzeye getirebilecek bir karbon poteansiyeli olan fırın atmosferi. |metalürji

epsilon karbür  Formülü yaklaşık olarak fe2 4c olan demir karbür. |metalürji

erişilebilir en fazla sertlik  Demir easlı bir ürünün ideal şartlarda suverme sertleştirmesi işlemiyle erişebileceği en büyük sertlik değeri. |metalürji

eşdeğer kesit  Merkezindeki soğuma hızının, aynı soğuma koşulları için, işlem görmekte olan demir esaslı ürünün kaydedilmiş en yavaş soğuma hızına eşit olduğu aynı çelikten silindirin çapı. Eşdeğer çap, ısıl işlemde esas alınan çapa eşit değildir. |metalürji

eşısıl şekillendirme  Ostenitin perlite dönüşümü sırasında bir çeliği plastik deformasyona uğratan termomekanik işlem. |metalürji

eşısıl tavlama  Ostenitlemenin ardından, ostenitin ferrite ve perlite ya da sementite ve perlite dönüşümünün tamamlanacağı bir sıcaklıkta belirli bir süre sabit sıcaklıkta tutma işlemiyle soğumanın kesintiye uğratıldığı tavlama. |metalürji

eşitlenme  Demir esaslı bir ürünün tüm kesitindeki sıcaklığın, istenilen yüzey sıcaklığına ulaştığı ısıtma işleminin ikinci aşaması. |metalürji

etkili sementasyon derinliği  Demir esaslı bir ürünün yüzeyi ile vickers sertliğinin hv1 : 550 olduğu yer arasındaki mesafe. Bu derinliği ölçmek için ön anlaşmayla kullanılması adet olmuş yükler dışında yükler de kullanılabilir; bu yükler 4,9 n ile 49 n arasındadır. Sınır sertlik değerini belirlemek için ön anlaşmayla rockwell yüzey sertliği deneyleri de yapılabilir. |metalürji

faz  Bir sistemin yapı bakımından her tarafı aynı olan bileşeni. Demir esaslı bir ürünün fazları, örneğin ferrit, ostenit, sementit, vb.dir. |metalürji

ferrit  Bir veya daha fazla sayıda elementi alfa demir veya delta demir halinde olan katı çözelti. |metalürji

ferritik çelik  Ferritik durumun bütün sıcaklıklarda katı durumda kararlı olduğu çelik. |metalürji

gama demir  911 °c ile 1392 °c arasında kararlı durumda olan saf demir. Gama demirin kristal yapısı yüzey merkezli kübik sistemdedir. Gama demir paramanyetiktir. |metalürji

gaz alma tavı  Demir esaslı ürünün yapısını bozmadan, içinde hapsolmuş hidrojenin uzaklaştırılmasını sağlayan ısıl işlem. Bu işlem genellikle elektrokaplama, kimyasal maddelerle temizleme veya kaynak işlemlerinden sonra uygulanır. |metalürji

gerilme giderme  Belirli bir sıcaklığa ısıtma, bu sıcaklıkta sabit sıcaklıkta tutma ve daha sonra yapıyı pek fazla değiştirmeden iç gerilmeleri azaltmak amacıyla uygun bir hızla soğutma işlemlerinden oluşan ısıl işlem. |metalürji

gerilme giderme tavlaması  Tamamen veya kısmen martensitik yapılarda sertliği pek fazla azaltmadan karbürlerin çökeltilmesi yoluyla iç gerilmeleri azaltmak amacıyla genellikle 200 °c sıcaklığın altında yapılan menevişleme. |metalürji

grafitleşme  Karbonun grafit şeklinde çökelmesi. |metalürji

grafitleştirme  Grafitleşme meydana getirmek amacıyla dökme demirlere ve ötektoitüstü çeliklere uygulanan ısıl işlem. |metalürji

grafitli çelik  Yapısındaki karbonun az ya da çok miktardaki bir kısmının istenilerek grafit formunda çöktürüldüğü çelik. |metalürji

hassaslaşma  Tane sınırlarında karbürlerin çökelmesine bağlı olarak, paslanmaz çeliklerin taneler arası korozyana karşı hassaslığının artması. Taneler arası korozyona karşı dayanımı incelemek için, bir hassaslaştırma işlemi gerçekleştirilir. |metalürji

hava çeliği  Havada soğutulduğunda büyük ölçüde martensitik bir dönüşüme uğrayan sertlikte çelik. |metalürji

homojenleştirme  Faz ayrışması nedeniyle ürünün kimyasal bileşiminde meydana gelen heterojenlikleri difüzyon yoluyla azaltmak amacıyla yüksek sıcaklıkta yapılan uzun süreli tavlama. |metalürji

iç oksitlenme  Demir esaslı bir ürünün yüzeyinden içine nüfuz eden oksijenin oluşturduğu oksitlerin çeşitli derinliklerde çökelmesi. |metalürji

iğnemsi yapı  Metalografik bir kesitte bileşenleri iğne şeklinde görülen yapı. |metalürji

iki aşamalı nitrürleme  Bileşik katnın kalınlığını azaltmak amacıyla nitrürleme şartlarından (sıcaklık ve/veya gaz bileşimi) en az birini değiştirerek yapılan nitrürleme. |metalürji

ikincil martensıt  İkincil sertleşme sırasında oluşan martensit. |metalürji

ikincil sertleşme  Suverme sertleşmesinden sonra demir esaslı bir ürüne uygulanan bir veya daha fazla menevişleme ile elde edilen sertlik. Bu sertleşmenin nedeni, bir bileşiğin çökelmesi veya menevişleme sırasında bozunan veya bu işlem sırasında kararsızlaşan ve daha sonraki soğuma işlemi sırasında dönüşen kalan ostenit veya beynit olabilir. |metalürji

ısıalan atmosfer  Isıalan olarak yaratılmış, demir esaslı bir ürünün yüzeyindeki karbon seviyesini azaltmak, artırmak ya da korumak suretiyle ısıl işlem koşullarındaki demir esaslı ürünün karbon muhtevasıyla aynı düzeye getirebilecek bir karbon poteansiyeli olan fırın atmosferi. |metalürji

ısıl çatlak  Demir esaslı bir üründe ısıtma ya da soğutmanın sonucu olarak anında veya zamanla ortaya çıkan çatlak. Genellikle ‘çatlak’ terimi çatlağın hangi şartlarda ortaya çıktığını belirten bir açıklamayla tamamlanır; örneğin ısıtma çatlağı, soğutma çatlağı, suverme çatlağı, vb. |metalürji

ısıl çevrim  Bir ısıl işlem sırasında zamana bağlı olarak sıcaklıkta görülen değişiklikler. |metalürji

ısıl işlem  Özelliklerinde ve/veya yapısında değişiklikler meydana getirmek amacıyla demir esaslı bir ürünün kısmen veya tamamen maruz kaldığı ısı çevrimleri sırasında uygulanan işlemler. Demir esaslı ürünün kimyasal bileşimi, bu işlemler sırasında muhtemelen değişikliğe uğrar. |metalürji

ısısalan atmosfer  Isıveren olarak yaratılan ve demir esaslı ürünü yükseltgemeyecek şekilde kontrol edilebilen atmosfer. |metalürji

ısıtma  Demir esaslı bir ürünün sıcaklığının artırılması. Bu sıcaklık artışı bir veya daha fazla aşamada yapılabilir. |metalürji

ısıtma eğrisi  Isıtma fonksiyonunun grafikle gösterimesi. |metalürji

ısıtma fonksiyonu  Isıtma işlemi sırasında ısıtmanın başlangıcından sıcaklık artışının sonuna kadar demir esaslı ürünün bir noktasındaki sıcaklığın zamana bağlı olarak art arda ulaştığı değerler. |metalürji

ısıtma hızı  Isıtma sırasında zamana bağlı olarak sıcaklık değişikliğini niteler. Belirtilmiş bir sıcaklığa karşılık gelen anlık hız ile tarif edilmiş bir sıcaklık aralığındaki ortalama hız arasındaki fark gözden kaçırılmamalıdır. |metalürji

ısıtma programı  Takip edilmesi gereken ısıtma fonksiyonu. |metalürji

ısıtma süresi  Isıtma fonksiyonunun iki karakteristik sıcaklığı arasındaki zaman aralığı. Bu sıcaklık değerleri her zaman belirtilmelidir. |metalürji

istenilen sıcaklığa çıkarma süresi  Belirli bir sıcaklıktaki demir esaslı bir ürünün belirtilmiş bir noktasının arzu edilen sıcaklığa ulaşması için gereken süre. |metalürji

izotermal tavlama  Ostenitlemenin ardından, ostenitin ferrite ve perlite ya da sementite ve perlite dönüşümünün tamamlanacağı bir sıcaklıkta belirli bir süre sabit sıcaklıkta tutma işlemiyle soğumanın kesintiye uğratıldığı tavlama. |metalürji

jominy deneyi  Çelik bir deney parçasının ostenitlenmesinin ardından bir ucuna su püskürtülerek suverme işlemi uygulanmasından ibaret standartlaşmış deney. Suverilmiş uçtan uzaklığa bağlı olarak sertlik değişikliği (jominy eğrisi) çeliğin sertleşebilirliğini belirler. |metalürji

kabuk sertleşmesi  Karbürleme veya karbonitrürleme işlemlerinden sonra yapılan suverme sertleşmesi işleminden oluşan ısıl işlem. Nitrürleme, nitrokarbürleme, vb. işlemler kabuk sertleşmesi işlemi kabul edilir. |metalürji

kademeli karbürleme  Karbon potansiyelleri farklı ardışık iki veya daha fazla aşamada yapılan karbürleme. |metalürji

kademeli sementasyon  Karbon potansiyelleri farklı ardışık iki veya daha fazla aşamada yapılan karbürleme. |metalürji

kalan ostenit  Suverme sertleştirmesinden sonra oda sıcaklığında dönüşmeden kalmış ostenit. |metalürji

kalan ostenitin kararlılaşması  Oda sıcaklığının altındaki bir sıcaklığa soğuma sırasında kalan ostenitin martensite dönüşme ihtimalini zayıflatan veya ortadan kaldıran oluşum. Bu kararlılaşma, düşük sıcaklıklardaki menevişleme sırasında ve ya suvermeden sonra oda sıcaklığında tutma sırasında oluşur. |metalürji

kalan ostenitin kararsızlaşması  Kalan ostenitin daha önce kendiliğinden martensite dönüşmediği bir sıcaklık aralığında martensitik dönüşüme uğramasını sağlayan temper işlemi sırasında ortaya çıkan olgu. |metalürji

kararlılaştırma  Zamanla meydana gelebilecek yapısal ve boyutsal değişiklikleri önlemek amacıyla demir esaslı bir ürüne uygulanan ısıl işlem. Bu işlem genellikle, daha sonra, ortaya çıkması arzu edilmeyen değişikliklerin oluşmasına yol açar. |metalürji

kararlılaştırma tavı  Karbürler ve benzeri bileşiklerin kararlı ostenitik paslanmaz çelik içinde çökelmesi veya küreselleşmesini sağlamak amacıyla 850 °c sıcaklıkta yapılan tavlama. |metalürji

karartma  Yüzeyi parlatılan demir esaslı ürünün koyu renkli, ince, sürekli ve yapışkan bir oksit tabakasıyla kaplanmasını sağlayan bir sıcaklıkta, yükseltgeyici birortamda yürütülen işlem. |metalürji

karbon aktivitesi  Belirli bir durumda (örneğin, belirli bir karbon derişimindeki ostenit) karbon buhar basıncının, aynı sıcaklıktaki referans durum kabul edilen saf karbonun (grafit) buhar basıncına oranı. |metalürji

karbon kütle transfer katsayısı  Karbürleyici ortamdan, çeliğe, karbon potansiyeli ile gerçek yüzey karbon içeriği arasındaki birim fark ve birim yüzey alanı başına saniyede aktarılan karbon kütlesi. |metalürji

karbon potansiyeli  Belirtilen şartlarda, düşünülen karbürleme ortamı ile denge halinde olan saf demir numunenin yüzey karbon içeriği. |metalürji

karbon profili  Yüzeyden uzaklığa bağlı olarak (yüzeye uzaklığın fonksiyonu olarak) karbon içeriği. |metalürji

karbonitrürleme  Ac1 sıcaklığının üzerinde bir sıcaklığa ısıtılmış demir esaslı bir ürüne, ostenit fazında katı çözelti halinde karbon ve azotça zengin bir yüzey elde etmek amacıyla uygulanan termomekanik işlem. Genellikle, bu işlemin ardından suverme sertleşmesi işlemi uygulanır. Karbonitrürlemenin cereyan ettiği ortam belirtilmelidir; örneğin, gaz, tuz banyosu, vb. içerisinde ergimiş siyanür tuzları bulunan bir banyoda uygulanan karbonitrürleme işlemine siyanürleme denir. |metalürji

karbonsuz nitrürleme  Karbürleyici ortam olmaksızın nitrürlemenin ısıl çevrimini tekrarlamaktan ibaret benzeşim (simülasyon) işlemi. Bu işlem, ‘nitrürleme’ ısıl çevriminin metalurjik sonuçlarını değerlendirmeyi mümkün kılar. |metalürji

karbonsuz sementasyon  Karbürleyici ortam olmaksızın sementasyonun ısıl çevrimini tekrarlanmasından ibaret simülasyon işlemi. Bu işlem, karbürleme ısıl çevriminin metalurjik sonuçlarını değerlendirmeyi mümkün kılar. |metalürji

karbonsuzlaşma  Demir esaslı bir ürünün yüzey tabakasından karbonun azalması. Bu azalma kısmî (kısmî karbonsuzlaşma) ya da tam (tam karbonsuzlaşma) olabilir. Kısmî ve tam karbonsuzlaşmamn toplamına toplam karbonsuzlaşma denir. |metalürji

karbonsuzlaşma derinliği  Demir esaslı bir ürünün yüzeyi ile karbonu azalmış tabakanın kalınlığını karakterize eden bir sınır arasındaki mesafe. Bu sınır karbonsuzlaşmanın tipine göre farklılık gösterir ve yapısal durumuna, sertlik derecesine, değişikliğe uğramamış metalin karbon içeriğine veya daha başka türlü tanımlanmış karbon muhtevesına referansla tanımlanabilir. |metalürji

karbonsuzlaştırma  Demir esaslı bir ürünün karbonsuzlaşması amacıyla yapılan ısılkimyasal işlem. |metalürji

karbürleme  Ostenit içinde katı çözelti halinde karbonca zengin bir yüzey elde etmek amacıyla ostenitik durumdaki demir esaslı ürüne uygulanan ısılkimyasal işlem. Karbürlenmiş demir esaslı ürün suverme sertleşmesine uğrar (hemen veya daha sonra). Karbürleme işleminin yapıldığı ortam belirtilmelidir; örneğin, gaz, toz ya da plazma. |metalürji

karbürsüzleşme  Demir esaslı bir ürünün yüzey tabakasından karbonun azalması. Bu azalma kısmî (kısmî karbonsuzlaşma) ya da tam (tam karbonsuzlaşma) olabilir. Kısmî ve tam karbonsuzlaşmamn toplamına toplam karbonsuzlaşma denir. |metalürji

karbürsüzleştirme  Demir esaslı bir ürünün karbonsuzlaşması amacıyla yapılan ısılkimyasal işlem. |metalürji

katı çözelti  İki veya daha fazla elementin oluşturduğu homojen, katı, kristal faz. Çözünenin atomlarının çözücünün atomlarının yerine geçtiği yer değiştirme katı çözeltisi ile çözünenin atomlarının çözücünün atomları arasına girdiği dokulararası katı çözelti arasındaki fark gözden uzak tutulmamalıdır. |metalürji

kesintili suverme  Soğutmanın uygun bir sıcaklıkta bir ortamda geçici bir süre için sabit sıcaklıkta tutma yoluyla kesintiye uğratıldığı suverme işlemi. Bu işlem ‘ara verilmiş suverme’ yerine kullanılmamalıdır. |metalürji

kırılma tanesi  Bir deney parçasının dikkat çekici bir plastik deformasyona veya yırtılmaya uğramadan kırılmasıyla ortaya çıkan tane. |metalürji

kompoze bileşik  İki veya daha fazla metalin yaptığı ve fiziksel özellikleriyle kristal yapısı saf metallerin ve katı çözeltilerinin fiziksel özellikleriyle kristal yapılarından farklı olan bileşik. |metalürji

kritik çap  Verilen şartlarda suvermeden sonra merkezinde %50 martensit yapıya sahip yeterli uzunlukta bir çubuğun çapı. |metalürji

kritik sıcaklık altında tavlama  Ac1 sıcaklığının az altında bir sıcaklıkta tavlama. |metalürji

kritik sıcaklıklar arasında ısıl işlem  Ötektoitaltı bir çeliğe uygulanan ısıtma, ac3 sıcaklığı ile ac1 sıcaklığı arasında sabit sıcaklıkta tutma ve istenilen özelliklere uygun olarak soğutma işlemlerini kapsayan işlemler. |metalürji

kritik sıcaklıklar arasında tavlama  Ac1 sıcaklığı ile ac3 sıcaklığı arasında yapılan tavlama. |metalürji

kritik soğutma fonksiyonu  İstenilmeyen başlangıç yapısı görüntüsüne yol açmadan, belirli bir dönüşümün tam olarak gerçekleşmesini sağlayan en düşük şiddetli soğuma şartlarına karşılık gelen soğuma fonksiyonu. Bu terim istenilen dönüşümün (örneğin martensitik, beynitik, vb.) belirtilmesiyle tamamlanmalıdır. |metalürji

kritik soğutma hızı  Kritik soğutma fonksiyonuna karşılık gelen soğuma hızı. |metalürji

kromlama  Kromca zengin bir yüzey elde etmek amacıyla demir esaslı bir ürüne uygulanan ısılkimyasal işlem. Yüzey katmanı tamamen krom (düşük karbonlu çelikler) olabileceği gibi, krom karbür de (yüksek karbonlu çelik) olabilir. |metalürji

küreselleşme  Yassı sementitler gibi karbür parçacıklarının daha kararlı olan küresel biçimlere dönüşmesi. |metalürji

küreselleştirme  Çökelmiş karbür plakalarının küreselleşmesini sağlamak amacıyla ac1 sıcaklığı civarında, muhtemelen bu sıcaklığın altında veya üstünde salınımlar yaparak uzun süreli sabit sıcaklıkta tutulmasından ibaret tavlama işlemi. |metalürji

kütle etkisi  Parçanın büyüklüğünün (kütlesinin) soğuma davranışı üzerine etkisi. |metalürji

ledebürit  Ötektik dönüşüm sonucu oluşan ve ostenitle sementitten oluşan bir demir/karbon alaşımı yapısı. |metalürji

ledebüritik çelik  Yapısı ledebüritten ibaret çelik. |metalürji

marmenevişleme  Ostenitlemenin ardından ms sıcaklığının hemen üzerinde bir sıcaklığa kesintili suverme işlemiyle ferrit, perlit veya beynit oluşumuna meydan vermeyecek kadar hızla soğutma ve sıcaklığın ürünün tamamında aynı olmasını sağlamaya yetecek kadar uzun, ama beynit oluşmasına yol açmayacak kadar kısa bir süre sabit sıcaklıkta tutma işlemlerini kapsayan ısıl işlem. Hemen hemen tüm kesitte martensit bir yapının oluştuğu son soğutma işlemi, genel olarak havada yapılır. |metalürji

martensit  Hacim merkezli tetragonal yapıda yarı-kararlı katı çözelti. Martensit, ostenitin herhangi bir difüzyon mekanizması geçirmeden dönüşmesiyle oluşur. |metalürji

maryaşlandırma  Çeliklere uygulana bir katı çözelti sertleştirmesi işlemi; bu uygulamada katı çözelti işlemi istenilen özellikleri vermek üzere daha sonra yaşlandırılacak olan yumuşak, çok düşük karbonlu bir martensit yapı oluşturur. |metalürji

maryaşlanma çeliği  Özellikleri maryaşlanma işlemiyle elde edilebilen çelik. |metalürji

mavileştirme  Yüzeyi parlatılan demir esaslı ürünün mavi renkli, ince, sürekli ve yapışkan bir oksit tabakasıyla kaplanacağı bir sıcaklıkta, yükseltgeyici bir ortamda yürütülen işlem. İşlem aşırı ısıtılmış su buharı ortamında yapıldığında, ‘buhar işlemi’ terimi kullanılır. |metalürji

mcquaid -ehn tane büyüklüğü  Sementasyon sırasında oluşan ve standart deney şartlarında tayin edilen ostenit tane büyüklüğü. Bu indis sadece sementasyon işlemi uygulanmış çelikler için geçerlidir. |metalürji

meneviş gevremesi  Belirli sıcaklıklarda sabit tutma veya bu sıcaklıklar arasında yavaş yavaş soğutma sırasında bazı suverilmiş ve menevişlenmiş çelikleri etkileyen gevrekleşme. 300 °c civarındaki tersinmez meneviş gevremesi (mavi gevreklik); ile yaklaşık olarak 450 °c - 550 °c arasındaki tersinir meneviş gevremesi arasındaki farkı göz ardı etmemek gerekir. Bu gevreme, metal vurma dayanımı geçiş eğrisinin daha yüksek sıcaklıklara doğru kaymasıyla kendini gösterir. Bu gevreklik, 550 °c’ın üzerine ısıtıp ardından hızlı bir soğutma yapılmasıyla yok olur. |metalürji

menevişleme  Demir esaslı bir ürünün özelliklerini istenilen seviyeye getirmek için genellikle suverme sertleşmesinden sonra yapılan ısıl işlem. Bu işlem belirli bir sıcaklığa (ac-1) ısıtma, sabit sıcaklıkta tutma ve uygun bir hızla bir veya daha çok aşamada soğutma işlemlerinden oluşur. Menevişleme genellikle sertliği azaltır, ancak bazı durumlarda da sertliği artırır. |metalürji

menevişleme eğrisi  Belirli bir menevişleme süresi için mekanik özelliklerle menevişleme sıcaklığı arasındaki özelliklerin grafikle gösterilmesi. ‘menevişleme diyagramı’ terimi de kullanılabilir. |metalürji

mikrosertlik  1,96 n’dan düşük yükler altında ölçülen sertlik. |metalürji

nitrokarbürleme  Bileşik bir kat oluşturan azot ve karbon elementlerince zengin bir yüzey elde etmek amacıyla demir esaslı bir ürüne uygulanan ısılkimyasal işlem. Bu bileşik katın altında azotça zengin difüzyon bölgesi yer alır. Nitrokarbürlemenin cereyan ettiği ortam belirtilmelidir, örneğin, tuz banyosu, gaz, plazma, vb. |metalürji

nitrürleme  Azotça zengin bir yüzey elde etmek amacıyla demir esaslı bir ürüne uygulanan ısılkimyasal işlem. Bu işlem, içine belirli bir miktarda oksijen ilâve edilmiş ortamda yapılacak olursa, “oksinitrürleme” adını alır. Nitrürlemenin cereyan ettiği ortam belirtilmelidir, örneğin, gaz, plazma, vb. plazma nitrürlemesini ifade etmek için parıltılı boşaltımla nitrürleme ve iyonlu nitrürleme terimleri de kullanılır. |metalürji

nitrürleme derinliği  Demir esaslı bir ürünün yüzeyi ile azotça zengin tabakanın kalınlığını karakterize eden bir sınır arasındaki mesafe. Bu sınır belirtilmelidir. Bu sınır sertlik seviyesi ise ‘etkili sementasyon derinliği’ terimi kullanılır. |metalürji

normalleştirme şekillendirmesi  Nihai şekillendirmenin, normalleştirme işleminden sonra elde edilen malzemeye eşdeğer bir malzeme üretilmesine yol açtığı belirli bir sıcaklık aralığında yapıldığı bir şekillendirme işlemi; bu işlem sonucunda elde edilen malzemenin belirtilmiş mekanik özellikleri normalleştirme işlemiyle üretilen malzemeyle aynıdır. |metalürji

normalleştirme tavı  Ostenitlemenin ardından havada soğutma işleminden ibaret ısıl işlem. |metalürji

ön ısıtma  Demir esalı bir ürünün sıcaklığını başlangıç sıcaklığı ile en yüksek sıcaklık arasında bir veya daha fazla ara değere yükseltmek ve o sıcaklıkta belirli bir süre bekletmekten ibaret operasyon. |metalürji

operasyon  Isıl işlem çevrimi içindeki temel aşamalardan her biri. |metalürji

ortam  Bir ısıl işlem sırasında demir esaslı bir ürünün içinde bulunduğu çevre. Ortam katı, sıvı veya gaz olabilir. Ortam, kalorifık özellikleri (ısıtıcı ortam, soğutucu ortam, vb.) ve kimyasal özellikleri (yükseltgeyici ortam, karbonsuzlaştırıcı ortam, vb.) yoluyla önemli bir rol oynayabilir. Gaz ortam çoğu kez ‘atmosfer’ terimiyle ifade edilir. |metalürji

osmenevişleme  Ostenitleme’nin ardından ferrit ya da perlit oluşumunu önleyecek bir hızda kesintili suverme ve osteniti kısmen ya da tamamen beynite dönüştürmek için ms sıcaklığının üzerinde bir sıcaklıkta sabit sıcaklıkta tutma işlemlerini kapsayan ısıl işlem. Oda sıcaklığına soğutma hızı özel hükümlere bağlanmamıştır. |metalürji

osşekillendirme  Demir esaslı bir ürünün martensitik ve/veya beynitik dönüşüme uğratmadan önce yarı-kararlı ostenitin plastik deformasyona uğratılmasından ibaret termomekanik işlem. |metalürji

ostemperleme  Ostenitleme’nin ardından ferrit ya da perlit oluşumunu önleyecek bir hızda kesintili suverme ve osteniti kısmen ya da tamamen beynite dönüştürmek için ms sıcaklığının üzerinde bir sıcaklıkta sabit sıcaklıkta tutma işlemlerini kapsayan ısıl işlem. Oda sıcaklığına soğutma hızı özel hükümlere bağlanmamıştır. |metalürji

ostenit  Bir veya daha fazla elementi gamma-demir halinde bulunan katı çözelti. |metalürji

ostenitik çelik  Çözme tavlamasından sonra oda sıcaklığında ostenitik yapıda olan çelik. Bununla birlikte, dökme ostenitik çelikler % 20’ye kadar ferrit içerebilirler. |metalürji

ostenitleme  Demir esaslı bir ürünün yapısını ostenitik yapıya dönüştürmek için belirli bir sıcaklığa kadar ısıtıldığı işlem. Bu dönüşüm tam değilse, buna kısmî ostenitleme denir. |metalürji

ostenitleme sıcaklığı  Ostenitleme sırasında demir esaslı ürünün maruz bırakıldığı en yüksek sıcaklık. |metalürji

ötektoit dönüşüm  Ostenitin sabit sıcaklıkta perlite (ferrit + sementit) tersinir dönüşümü. |metalürji

ötektoit öncesi bileşen  Ötektoit dönüşümden önce ostenitin bozunmasıyla oluşan bileşen. Ötektoit öncesi bileşen ötektoitaltı çeliklerde ferrit; ötektoitüstü çeliklerde karbürdür. |metalürji

ötektoitaltı çelik  Ötektoit bileşimden daha az karbon içeren çelik. |metalürji

ötektoitüstü çelik  Ötektoit bileşimden daha fazla karbon içeren çelik. |metalürji

özmenevişlenme  Suverme sırasında martensitin kendi kendine menevişlenmesi. Bu olguyu ifade etmek için ‘kendi kendine menevişlenme’ terimi de kullanılır. |metalürji

parlak tavlama  Metalin oksitlenmesine yol açmadan başlangıçtaki yüzey görüntüsünü korumaya imkân veren bir ortamda yürütülen tavlama. |metalürji

patent tavı  Ostenitleme ve daha sonra tel çekmeye ya da haddelemeye uygun yapılar üretmeye uygun şartlarda soğutma işleminden ibaret ısıl işlem. Ürünlerin sargısı açılırken yapılan ısıtma ve soğutma işlemleri şeklindeki sürekli patent tavı ile ısıl işlem sırasında ürünün kangal, rulo ya da demet şeklinde kaldığı partiler halinde patent tavı arasındaki fark gözden kaçırılmamalıdır. Patent tavının yapıldığı ortam belirtilmelidir; örneğin, hava kurşun banyosu, vb. |metalürji

perlit  Ostenitin ötektoit bozunması sonucu oluşan ferrit ve sementit plakaları yığışımı. |metalürji

sabit sıcaklıkta tutma  Isıl çevrimin sıcaklığın sabit tutulduğu bölümü. Söz konusu sıcaklığın fırın sıcaklığı mı, ürünün yüzey sıcaklığı mı, ürünün tüm kesitinin sıcaklığı mı, yoksa ürünün herhangi bir belirli noktasının sıcaklığı mı olduğunu belirtmek gerekir. Bu işlem ‘silisyum emdirme’ diye de bilinir. |metalürji

sementasyon derinliği  Demir esaslı ürünün yüzeyi ile karbonca zengin katmanın kalınlığını belirleyen sınır arasındaki mesafe. Bu sınır belirtilmelidir. Örneğin, toplam sementasyon derinliği için sınır, taban metalin karbon içeriği değişikliğe uğramamış bölümünün başladığı yere karşılık gelir. |metalürji

sementit  Fe3c formüllü demir karbür. |metalürji

sertleşebilirlik  Çeliğin martensitik ve/veya beynitik dönüşümler yapabilme kapasitesi. Sertleşebilirlik, genellikle, belirli deney şartlarında, sertliğin suverilmiş yüzeye olan uzaklığa bağlı olarak değişimi (örneğin jominy eğrisi) şeklinde nitelendirilir. |metalürji

sertleşme derinliği  Demir esaslı bir ürünün yüzeyi ile suverme sertleşmesinin girinim derinliğini karakterize eden bir sınır arasındaki mesafe. Bu sınır yapısal durumdan veye sertlik seviyesinden hareketle tanımlanabilir. |metalürji

sherardlama  Çinko bakımından zengin bir yüzey elde etmek için demir esaslı bir ürüne uygulanan ısılkimyasal işlem. |metalürji

sıfır altı işlem  Suvermeden sonra kalan osteniti martensite dönüştürmek amacıyla yapılan ve oda sıcaklığı altında bir sıcaklığa soğutma ile sabit sıcaklıkta tutmadan ibaret işlem. Bu işlemi ifade etmek için ‘derin dondurma’ terimi de kullanılır. |metalürji

silisyumlama  Silisyum bakımından zengin bir yüzey elde etmek için demir esaslı bir ürüne uygulanan ısılkimyasal işlem. |metalürji

sınırlı eşkesit  Bir çubuğun belirtilmiş özelliklere belirli bir ısıl işlem ile ulaştırılması gereken en büyük çapı veya kalınlığı. |metalürji

soğuma eğrisi  Soğutma fonksiyonunun (soğutma sırasında zamana bağlı olarak sıcaklık değişikliği) grafikle gösterilmesi |metalürji

soğuma fonksiyonu  İşleme tâbi tutulan demir esaslı ürünün bir noktasındaki sıcaklıkta soğumanın başlangıcından işlemin sonuna kadar, zamana bağlı olarak art arda meydana gelen değişiklikler. |metalürji

soğuma hızı  Soğuma sırasında zamana bağlı olarak sıcaklık değişikliğini niteler. Belirtilmiş bir sıcaklığa karşılık gelen anlık hız ile tarif edilmiş bir sıcaklık aralığındaki ortalama hız arasındaki fark gözden kaçırılmamalıdır. |metalürji

soğurken sıcaklık artışı (recalescence)  Soğuma sırasında ostenitin dönüşmesine eşlik eden ısı açığa çıkmasına bağlı sıcaklık yükselişi. |metalürji

soğutma  Demir esaslı bir ürünün sıcaklığının düşürülmesi. Soğutma işlemi bir veya daha fazla aşamada yapılabilir. Soğutma işleminin yapıldığı “fırın ortamı, hava, yağ, su” gibi ortam belirtilmelidir. |metalürji

soğutma programı  Takip edilmesi gereken soğutma fonksiyonu (soğutma sırasında zamana bağlı olarak sıcaklık değişikliği). |metalürji

soğutma şartları  Demir esaslı ürünün soğutma işleminin yapıldığı şartlar: ortamın niteliği ve sıcaklığı, göreceli hareketler, karıştırma, vb. |metalürji

sogutma süresi  Soğuma fonksiyonunun iki karakterisik sıcaklığı arasında geçen süre. Bu sıcaklıkların her zaman tam olarak belirtilmesi gerekir. |metalürji

sülfonitrokarbürleme  Bileşik kata kükürt ilâvesiyle yapılan nitrokarbürleme. |metalürji

sürekli-soğuma-dönüşüm diyagramı  Logaritmik zaman/sıcaklık koordinatlarıyla yarı-logaritmik bir koordinatta çizilen ve her soğuma fonksiyonu için ostenit dönüşümün başladığı ve bittiği sıcaklığı gösteren bir dizi eğri. Genel olarak, yardımcı bir eğri, faz dönüşümünün % 50’ye vardığı oranlara karşılık gelen sıcaklıkları birleştirir. Ayrıca dönüşüm ürünleri ve onların oranlarıyla ilgili bilgi de verilir. Son olarak, oda sıcaklığına döndükten sonra ölçülen sertlik, soğuma eğrileri'nin her biri için gösterilir. Ssd diyagramları, ayrıca, verilen bir soğutma süresi için de çizilebilir. |metalürji

suverme  Demir esaslı bir ürünü durgun havada olduğundan daha hızlı soğutmadan ibaret operasyon. Soğutma şartlarını belirten bir terimin kullanılması tavsiye edilir; örneğin basınçlı havayla suverme, suyla suverme, kesintili suverme, vb. ısıtılmış demir esaslı bir ürünün bir kısmının hızlı soğuması, ısıtılmamış kısımlara doğru ısı transferi yoluyla meydana gelirse buna öz-suverilme denir. |metalürji

suverme kapasitesi  Bir ortamın belirli bir soğutma programını gerçekleştirebilme kapasitesi. Bu suverme kapasitesi tarif edilmesi gereken bir suverilme şiddeti indisi yardımıyla nitelendirilmelidir. |metalürji

suverme sertleşmesi  Demir esaslı bir ürüne ostenitleme işleminden sonra, ostenitin aşağı yukarı tamamen martensite ve muhtemelen beynite dönüşmesine yol açan şartlarda soğutulmasıyla elde edilen sertlik. |metalürji

suverme sertleşmesi işlemi  Demir esaslı bir ürüne suverme sertleşmesi sağlamak amacıyla ostenitleme işleminden sonra, ostenitin aşağı yukarı tamamen martensite ve muhtemelen beynite dönüşmesine yol açan şartlarda soğutulması işlemlerini kapsayan ısıl işlem. |metalürji

suverme sıcaklığı  Malzemenin suverme işleminin başlangıcındaki sıcaklığı. Sertleştirilebilir demir esaslı bir ürünlerin suverme sıcaklığını belirtmek için ‘sertleştirme sıcaklığı’ terimi de kullanılır. |metalürji

suvermeyle lokal sertleştirme  Demir esaslı ürünün belirli bölümleriyle sınırlı suverme sertleşmesi. |metalürji

suvermeyle sertleşmiş tabaka  Demir esaslı bir ürünün suverme işlemiyle sertleşmiş olan ve kalınlığı genellikle suverme sertleşmesi derinliği olarak tanımlanan yüzey tabakası. |metalürji

tam tavlama  Ac3 sıcaklığının üzerindeki bir sıcaklıkta yapılan tavlama. |metalürji

tane  Çok kristalli bir yapının asıl (elementer) kristali. |metalürji

tane büyüklüğü  Metalografik kesitte görülen karakteristik tane büyüklüğü. Tanenin niteliği belirtilmelidir; örneğin ostenitik, ferritik, vb. |metalürji

tane büyümesi  Ac3 sıcaklığının çok üzerinde bir sıcaklığa ısıtılması sonucu demir esaslı bir ürünün tane büyüklüğünde meydana gelen büyüme. |metalürji

tane büyütme tavı  Tane irileşmesini sağlamaya yeterli bir sabit sıcaklıkta tutma işlemi için ac3 sıcaklığının çok üzerinde bir sıcaklıkta yapılan tavlama. |metalürji

tane küçültme tavı  Demir esaslı bir ürünün tane boyutunu küçülterek sonunda her tarafında eşit tane büyüklüğüne sahip bir ürün elde etmek amacıyla yapılan ve ac3 sıcaklığının hafif üstünde (ötektoitüstü çelikler için ac1 sıcaklığı) bir sıcaklıkta ısıtma, bu sıcaklıkta kısa bir süre sabit sıcaklıkta tutma ve daha sonra da uygun bir hızla soğutma işlemlerini kapsayan ısıl işlem. |metalürji

tane sınırı  Farklı kristalografik konumlardaki iki tane yi birbirinden ayıran ara yüzey. |metalürji

tavlama  Isıtma, sabit sıcaklıkta tutma ve metalin, denge durumuna yakın bir yapısal durumda kalmasını sağlayacak şartlarda yapılan soğutma işlemlerinden oluşan ısıl işlem. Bu tarif çok genel olduğundan, işlemin amacını belirleyen bir ifadenin kullanılması tavsiye edilir. Oksitlenmeyi en düşük seviyede tutabilmek için, kapalı bir kap içinde yapılan tavlama için ‘kutu tavlaması’ terimi kullanılır. Tavlama, metalik bir malzemede sertliği azaltmak, talaş kaldırmayı veya soğuk biçimlendirmeyi kolaylaştırmak, istenilen bir mikro-yapıyı, mekanik, fiziksel özellikleri ve daha başka özellikleri elde etmek amacıyla yapılır. |metalürji

tavlama süresi  Demir esaslı bir ürünün fırına konulmasından çıkarılmasına kadar geçen süre. |metalürji

tek evreli suverme sertleştirmesi işlemi  Sementasyon ve yavaş yavaş oda sıcaklığına soğutma işlemlerinden sonra bir defada gerçekleştirilen sertleştirme işlemi. Bu işlemi eşısıl (izotermal) tavlama takip edecek olursa buna eşısıl dönüşümlü tek evreli suverme sertleşmesi denir. |metalürji

termokimyasal işlem  İşlem gören metalin kimyasal bileşiminde değişiklik oluşturmak üzere seçilmiş uygun bir ortam içerisinde ortamın değiştirilmesiyle yürütülen ısıl işlem. |metalürji

termomekanik işlem  Son deformasyon işleminin belirli bir sıcaklık aralığında yapıldığı ve bazı özellikleri tek bir ısıl işlem ile elde edilemeyecek veya muhafaza edilemeyecek bir malzeme elde edilmesine yol açan şekillendirme işlemi. |metalürji

toparlanma  Soğuk işlenmiş demir esaslı bir ürünün yapısında görülebilir bir değişikliğe yol açmadan fiziksel veya mekanik özelliklerinin en azından kısmen geri kazanılması amacıyla yapılan ısıl işlem. Bu işlem yeniden kristalleştirme sıcaklığının altında bir sıcaklıkta yapılır. |metalürji

tüm sertleştirme  Sertleştirme derinliğinin demir esaslı bir ürünün yüzeyi ile göbeği arasındaki mesafeden daha az olmadığı suverme sertleştirmesi. |metalürji

vanadyum lama  Demir esalı bir üründe vanadyum bakımından zengin bir yüzey elde etmek amacıyla yapılan ısılkimyasal işlem. |metalürji

wındmannstaetten doku  Ana katı çözeltide bazı kristalografik düzlemlerde yeni bir fazın oluşmasından kaynaklanan yapı. Ötektoitaltı çeliklerde, metalografik kesitte perlitik bir fonda ferrit iğneleri şeklinde bir oluşum görülür. Ötektoitüstü çeliklerde, iğneler sementitdir. |metalürji

yanma  Tane sınırlarında ergimenin başlamasıyla ortaya çıkan tersinmez değişiklik. |metalürji

yarı kararlı  Denge diyagramı ile tarif edilen şartların dışında, görünürde kararlı durum. |metalürji

yaşlandırma işlemi  Çözme işlemi’nden sonra demir esaslı bir ürünün özelliklerini istenilen seviyeye getirmek için ürüne uygulanan ısıl işlem. Bu işlem, belirli bir sıcaklığa ısıtma, sabit sıcaklıkta tutma ve uygun bir şekilde soğutma aşamalarından oluşur. Çözme işlemi’nden sonra, ara bir sıcaklıkta, sonuncu yaşlandırma işlemi’nden önce uygulanan işleme ostenite dönüştürme veya birincil sertleştirme denir. |metalürji

yaşlanma  Demir esaslı bir üründe dokular arası elementlerin oda sıcaklığında veya ona yakın sıcaklıklarda yer değiştirmesi nedeniyle, ürün özelliklerinde değişikliklere yol açan olgu. |metalürji

yeniden karbürleme  Daha önceki bir karbürsüzleştirme işlemi sırasında yüzeyden kaybolan karbonun yeniden yüzeye kazandırılması amacıyla yapılan termomekanik işlem. |metalürji

yeniden kristalleştirme  İşlem sertleşmesine uğramış metalde faz değişikliğine yol açmadan çekirdeklenme ve büyüme yoluyla yeni tanelerin oluşmasına yol açmak amacıyla yapılan ısıl işlem. |metalürji

yumuşatma  Demir esaslı bir ürünün sertliğini belirli bir seviyeye indirmek amacıyla yapılan ısıl işlem. |metalürji

yüzey sertleştirme  Yüzey ısıtmadan sonraki suverme sertleştirmesi. Isıtma işleminin belirtilmesi yaralı olabilir; örneğin, alevle, endüklemeyle, elktron ışınıyla, lazer ışınıyla, vb. |metalürji

yüzey sertleştirmeden sonra etkili sementasyon derinliği  Demir esaslı ürünün yüzeyi ile vickers sertliğinin, sözkonusu ürün için gerekli görülen en az sertliğin % 80’ine eşit olduğu yer arasındaki mesafe. Bu derinliği ölçmek için ön anlaşmayla kullanılması adet olmuş yükler dışında yükler de kullanılabilir; bu yükler 4,9 n ile 49 n arasındadır. Sınır sertlik değerini belirlemek için ön anlaşmayla rockwell yüzey sertliği deneyleri de yapılabilir. |metalürji

zaman-sıcaklık dönüşüm diyagramı  Her sıcaklık seviyesi için eşısıl (izotermal) şartlarda ostenit dönüşümün başlangıcını ve sonunu tanımlayan logaritmik zaman/sıcaklık koordinatıyla yarı-logaritmik bir koordinat sisteminde çizilmiş bir dizi eğri. Genel olarak, yardımcı bir eğri, dönüşmüş ostenitin % 50’ye ulaştığı zamanlara karşılık gelen noktaları birleştirir. Son olarak, dönüşüm ürünlerine ve bunların sertliklerine ilişkin bilgiler verilir. |metalürji