indirect speech
indirect speech
indirect speech = dolaylı anlatım
A.
He said, "I can't phone them now."
"Onları şimdi arayamam", dedi.
He said that he couldn't phone them then.
Onları o zaman arayamayacağını söyledi.
Yukarıdaki tümcelerden ilki konuşucunun kendi ağzından söylediği sözleri göstermektedir, bu sözler tırnak içinde verilmiştir. Buna dilbilgisinde dolaysız anlatım denir. İkinci tümce ise konuşucunun sözünün başkası tarafından (bir başkasına) aktarılmış biçimidir. Buna dolaylı anlatım denir. Dolaysız anlatımı dolaylı anlatım haline sokarken şu üç şey değişir.
1. Zaman
Zaman (mümkünse) bir derece past yapılır.
"I drink tea." He said that he drank tea.
"I am drinking tea." He said that he was drinking tea.
"I drank tea." He said that he had drunk tea.
"I was drinking tea." He said that he had been drinking tea.
"I will drink tea." He said that he would drink tea.
"I will be drinking tea." He said that he would be drinking tea.
"I have drunk tea." He said that he had drunk tea.
"I have been drinking tea." He said that he had been drinking tea.
"I had drunk tea." He said that he had drunk tea.
"I had been drinking tea." He said that he had been drinking tea.
"I will have drunk tea." He said that he would have drunk tea.
"I will have been drinking tea." He said that he would have been drinking tea.
Could, would, should, ought to ve might dolaylı anlatımda değişmez. Diğer modal'lar şu şekilde değişir.
can = could will = would
must = had to
shall = should
may = might
Eğer aktarıcı eylem present simple, present continuous, present perfect veya future tense ise dolaylı anlatımda zaman değişikliği yapılmaz.
"I drink tea."
He says that he drinks tea.
He is saying that he drinks tea.
He has said that he drinks tea.
He will say that he drinks tea.
2. Zamir
Zamirler, sözü söyleyen kişi ve sözün söylendiği kişi dikkate alınarak değiştirilir.
"My husband hasn't shaved since Sunday.", she said.
"Kocam pazar gününden beri tıraş olmadı.", dedi.
She said that her husband hadn't shaved since Sunday.
Kocasının pazar gününden beri tıraş olmadığını söyledi.
"I saw your clothes lying on the floor.", he told me.
"Elbiselerini yerde gördüm.", dedi bana.
He told me that he had seen my clothes lying on the floor.
Bana elbiselerimi yerde gördüğünü söyledi.
3. Belirteç
here there
this that/the
now then
today that day
tonight that night
tomorrow the next day/the following day
yesterday the day before/the previous day
next month the following month
last month the previous month
Eğer sözün söylendiği yer ve/veya zaman değişmişse duruma göre yukarıdaki gibi değişiklikler yapılabilir, aksi takdirde yapılmaz.
"I'll wait for you here.", he told me.
"Seni burada beklerim.", dedi bana.
He told me he would wait for me here.
Bana beni burada bekleyeceğini söyledi.
(Söz, aynı yerde bir başkasına aktarılmış.)
"I'll wait for you here.", he told me.
"Seni burada beklerim.", dedi bana.
He told me he would wait for me there.
Bana beni orada bekleyeceğini söyledi.
(Söz, başka yerde bir başkasına aktarılmış.)
B. Aktarılacak olan sözün niteliğine göre dolaylı anlatımı dört grupta toplayabiliriz.
1. Düztümceler
Olumlu veya olumsuz bir tümceye düztümce denir.
"I feel dizzy."
"Başım dönüyor."
She said she felt dizzy.
Başının döndüğünü söyledi.
"I want to have a shower."
"Duş almak istiyorum."
He told me that he wanted to have a shower.
Bana duş almak istediğini söyledi.
"We spoke to Mary last week."
"Geçen hafta Mary ile konuştuk."
They told us that they had spoken to Mary last week.
Bize geçen hafta Mary ile konuştuklarını söylediler.
2. Sorular
a) Yardımcı eylemlerle sorulan soruları aktarmak için if veya whether kullanılır. Tümce, soru biçiminden düz biçime konur. Aktarılan söz soru olduğu için say, tell gibi fiiller yerine ask, inquire, wonder ve want to know gibi fiiller kullanılır.
"Do you sell rail tickets?"
"Tren biletleri satıyor musunuz?"
He inquired if they sold rail tickets.
Tren biletleri satıp satmadıklarını sordu.
"Is the station far from here?"
"İstasyon buradan uzak mı?
He asked me if the station was far from here.
Bana, istasyonun buradan uzak olup olmadığını sordu.
"Have you got a visa?"
"Vizeniz var mı?"
The customs officer wanted to know if I had a visa.
Gümrük memuru bize vizemizin olup olmadığını sordu.
b) Soru sözcükleriyle sorulan sorular da tıpkı yardımcılarla sorulan sorular gibi aktarılır, ancak bu sefer if/whether yerine ilgili soru sözcüğü kullanılır.
"When did you lose your money?"
"Paranızı ne zaman kaybettiniz?"
He asked me when I lost my money.
Bana paramı ne zaman kaybettiğimi sordu.
"How long will you stay?"
"Ne kadar kalacaksınız?"
The receptionist inquired how long we would stay.
Resepsiyonist ne kadar kalacağımızı sordu.
"Why do you collect old coins?"
"Niye eski para biriktiriyorsun?"
He wondered why I collected old coins.
Niçin eski para biriktirdiğimi merak etti.
3. Emirler
Emirleri aktarmak için aşağıdaki kalıp kullanılır. Bu kalıpta şu aktarıcı fiiller kullanılabilir: ask, beg, beseech, command, encourage, entreat, implore, order, request, tell, urge, warn. (Emirlerde zaman değişikliği söz konusu değildir.)
emreden + aktarıcı fiil + emredilen + to do
"Open your suitcase!"
"Valizinizi açın!"
The officer told me to open my suitcase.
Görevli bana valizimi açmamı söyledi.
"Don't come closer!"
"Yaklaşma!"
The policeman ordered him not to come closer.
Polis ona yaklaşmamasını emretti.
4. Ricalar
Ricalar çok çeşitli şekillerde olabilir ama dolaylı anlatımda genellikle ask fiili ile belirtilir. (Ricalarda zaman değişikliği söz konusu değildir.)
Please sign here./Lütfen burayı imzalayın.
Can you sign here?/Burayı imzalar mısınız?
Will you sign here?/Burayı imzalar mısınız?
Could you sign here?/Burayı imzalar mısınız?
Would you sign here?/Burayı imzalar mısınız?
He asked me to sign there.
Benden orayı imzalamamı rica etti.
Çeşitli şekillerde olabilen öneriler, suggest aktarıcı fiili ile verilebilir.
Let's dance./Hadi dans edelim.
How about a dance?/Dansa ne dersin?
Shall we dance? Dans edelim mi?
Why don't we dance?/Niçin dans etmiyoruz?
He suggested dancing./Dans etmeyi önerdi.
He suggested that we should dance./Dans etmemizi önerdi.
Benzer şekilde öğütler advise, uyarılar warn, ikramlar offer, tehditler threaten, davetler invite, vaatler promise, retler refuse ve ısrarlar insist fiili ile verilebilir.
"You should have a long holiday."
"Uzun bir tatil yapsanız iyi olur."
My doctor advised that I should have a long holiday.
Doktorum bana uzun bir tatil yapmamı tavsiye etti.
"Be careful, Jeff!"
"Dikkatli ol, Jeff!"
The man warned Jeff to be careful.
Adam Jeff'i dikkatli olması için uyardı.
"Help yourself to the prawns!"
"Karides alın!"
He offered us prawns.
Bize karides ikram etti.
If you don't stop making that terrible noise, I'll call the police.
Bu berbat gürültüyü yapmayı kesmezsen polis çağıracağım.
He threatened his neighbour to call the police if he didn't stop making the terrible noise.
Komşusunu, berbat gürültüyü yapmayı kesmezse polis çağırmakla tehdit etti.
"Would you care to have dinner at the Hilton with us tonight?"
"Bu gece bizimle Hilton'da yemek yemek ister miydiniz?"
They invited us to have dinner at the Hilton tonight.
Bizi bu akşam Hilton'da yemek yemeye davet ettiler.
"I'll teach you how to play chess."
"Sana satranç oynamayı öğreteceğim."
He promised to teach me how to play chess.
Bana satranç oynamayı öğreteceğine söz verdi.
"Sorry, but I can't come with you."
"Üzgünüm, ama sizinle gidemem."
She refused to go with him.
Onunla gitmeyi reddetti.
"I must speak to my adviser."
"Danışmanımla konuşmalıyım."
He insisted on speaking to his adviser.
Danışmanıyla konuşmakta ısrar etti.
